بررسی تغییرات الگوهای خود همبستگی فضایی درون دهه‌‌ای بارش ایران طی نیم قرن اخیر

بارش از متغیرترین عناصر اقلیمی است. این تغییرات هم در بعد مکان و هم در بعد زمان در قالب اقلیم منطقه رخ می‌دهد. هدف از این مطالعه بررسی خودهمبستگی فضایی تغییرات درون دهه‌ای بارش ایران طی نیم قرن اخیر در ایران است. بدین منظور داده‌های بارش روزانه با استفاده از 664 ایستگاه همدیدی و اقلیمی طی دورۀ 1340 تا 1390 استخراج و به عنوان پایگاه داده‌ها (داده‌های اسفزاری) استفاده گردید. به منظور دست‌یابی به تغییرات درون دهه‌ای بارش ایران از روش‌های زمین آماری مانند خودهمبستگی فضایی شاخص موران جهانی،[1]شاخص انسیلین محلی موران[2]و لکه‌های داغ[3]و همچنین از امکانات برنامه‌نویسی در محیط متلب[4]، سورفر[5] و سیستم اطلاعات جغرافیایی[6]بهره گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تغییرات درون دهه‌ای بارش ایران، الگویِ خوشه‌ای بالا دارد. در این بین بر‌‌اساس شاخص موران محلی و لکه‌های داغ، بارش در کرانه‌های ساحلی و بخش‌هایی از غرب و جنوب غرب کشور (عمدتاً کوه‌های زاگرس) دارای خودهمبستگی فضایی مثبت (خوشه‌های بارش با ارزش بالا) و بخش‌هایی از نواحی مرکزی و همچنین بخش‌هایی از جنوب شرق کشور (عمدتاً زابل) دارای خودهمبستگی فضایی منفی (خوشه‌های بارش با ارزش پایین) بوده است. در سایر مناطق ایران بارش هیچ‌گونه الگوی معنی‌داری یا خودهمبستگی فضایی نداشته است. به منظور بررسی تغییرات چرخه‌های بارش، از روش تحلیل طیفی بهره گرفته شد. نتایج حاصل از روش مذکور، نشان‌دهندۀ وجود چرخه‌های کوتاه و میان‌مدت در بارش سالانۀ کشور است. [1]- Moran [2] - Anserine Local Moran I [3]- Hot Spot Analysis [4]- Matlab [5]- Surfer [6]- GIs